|
رونمايي از ساعت آفتابي گمشده
گزارش از نيما مجدآرا
ساعت آفتابی تاریخی، که توسط سرتیپ بغایری
ساخته شده و كنار سردر باغ ملی نصب شده بود و كسي از سرنوشت آن اطلاعي
نداشت، پس از هشتاد سال به همت دكتر محمد باقري دوباره در حیاط موزه‌ي
ملک نصب شد.
 پیدا
شدن
یابنده‌ي این ابزار، آقای یونس اصلانیان، به بازسازی ماشین‌حساب‌های
قدیمی علاقه‌مند بودند. ایشان در حدود سال 1360 در انباری مخروبه‌اي
حوالی میدان شوش تهران به‌طور تصادفی به سنگی برخوردند که در اصل صفحه‌ي
اصلی این ساعت آفتابي بوده است. ايشان بنا به آشنایی قبلي با دكتر محمد
باقری موضوع این ساعت را با ایشان در ميان گذاشتند. از آن‌جا که آقای
باقری پژوهش‌گر تاریخ علم در زمینه‌ي نجوم و ریاضیات‌اند و شنیده بودند
قبلاً ساعت آفتابی‌اي در كنار سردر باغ ملی نصب بوده كه گم شده است، به
ارزش این اثر پی بردند. ایشان در تحقیقات خود به مطلبی مربوط به 60 سال
پیش برخوردند كه اشاره به یک ساعت آفتابی داشت که سرتیپ عبدالرزاق
بغایری ساخته بود كه40 سانتي‌متر قطر و درجه‌بندی‌هاي 10 دقیقه‌اي
داشته است. با این مدرک اثبات شد که این سنگ يافت‌شده همان ساعت قدیمی
است.آقای باقری همچنين با مرحوم منصور نجومی صحبت می‌کنند كه نسل‌اندرنسل
در شیراز مستخرج تقویم بودند و آن‌چنان که خود اشاره می‌کنند بارها
ساعت مچی خود را با این ساعت تنظیم کرده بودند. همچنین مطالبي درباره‌ي
پایه‌ي ساعت، که حدود 1/5
متر بوده، و محل آن می‌گویند كه بین سردر باغ ملی و پله‌هاي پست‌خانه
در فضای سبزي بوده تا بعد از زمان رضاشاه كه در ناآرامی‌ها گم می‌شود.
آقای باقری پس از مشخص کردن هویت این ساعت، فیلم مستندی درباره‌ي آن می‌سازد.
این فیلم شامل مصاحبه با یابنده‌ي اثر و نیز مرحوم منصور نجومی است.
همچنین ایشان چندي پيش این ساعت را به موزه‌ي ملک هدیه دادند تا دوباره
به جایگاه اصلی خود بازگردد و در محوطه‌ي باغ ملی نصب شود و در دسترس
همه‌ي مردم قرار بگيرد.
 مشخصات
ساعت
این ساعت آفتابی افقی برای عرض جغرافیایی تهران طراحی شده و شکل
منحصربه‌فردی در زمان‌بندی دارد. ابعاد سنگ 50×50×7 سانتی‌متر و قطر
دایره‌ي اصلی ساعت 40 سانتی‌متر است و از سه دایره‌ي هم‌مرکز دیگر هم
برای مشخص کردن تقسیمات ساعت استفاده شده است. همچنین جهت قبله روی
صفحه‌ي ساعت مشخص شده که در این نوع ساعت‌ها مرسوم بوده است. صفحه‌ي
ساعت از جنس سنگ مرمریت است و به روش اسیدکاری حکاکی شده و دقت محاسبات
درجه‌بندی ساعت بسیار بالاست و خطایی کمتر از یک درجه دارد.
مرمت و نصب
مرمت این ساعت توسط آقای محمد عسکری انجام شده که در ساخت ساعت
آفتابي فعال‌اند. از آن‌جا که از شاخص ساعت هیچ اطلاعاتی در دست نبود
ایشان، باتوجه به طرح‌های ایرانی، شاخصی از جنس برنز برای ساعت ساختند
و برای پوشش سوراخ‌های زیر شاخص و نیز عمود و محکم نگه‌داشتن شاخص زیر
آن یک پایه اضافه کردند که باعث زیبایی مضاعف آن شده است. همچنین خطوط
صفحه‌ي ساعت را، که به علت قدمت کم‌رنگ شده بودند، با رنگ سیاه پُر
کردند و به علت ارزش اثر روی آن را با یک لایه‌ي پوشش محافظ نانو
پوشاندند.
 مراسم
افتتاح
به مناسبت نصب این ساعت در حیاط موزه‌ي ملك برنامه‌ای در روز
پنجشنبه 17 تير در سالن کتابخانه‌ي ملی ملک برگزار شد. این برنامه از
ساعت 11 صبح تا 6 عصر ادامه داشت و در بخش جنبی شامل چهار کارگاه
آموزشی، غرفه‌ي ساخت ماکت ساعت آفتابی، رصد لکه‌های خورشیدي، کار با
تئودلیت، و نمایش 7 ساعت آفتابی هنری بود.
بخش اصلی شامل سخنرانی درباره‌ي لزوم کاربرد ساعت‌هاي آفتابی در عصر
معاصر و ساعت‌های آفتابی مشهور جهان بود. همچنین از انجمن نجوم ثاقب
رشت گزارش ساخت یک ساعت روی ساختمان شهرداری رشت ارايه شد. پس از آن
سخنران اصلی، آقای دكتر محمد باقری، درباره‌ي اين ساعت صحبت کردند و
فیلم مستندشان را هم پخش کردند.
علاقه‌مندان به این ساعت آفتابی تاریخی می‌توانند همه‌روزه، به‌جز
روزهای تعطیل، به اين مركز مراجعه کنند. نشاني: میدان امام خمینی،
خیابان امام خمینی، باغ ملی، موزه وکتابخانه‌ي ملی ملک.
|
