|
گزارش دیدار از روستای ترازوج در تاریخ 23 اردیبهشت 1390
در تاریخ فوق به
همراه آقایان عظیمی و محمودیان و خانم راعی و سایر همراهان به روستای
ترازوج (بین هشجین و خلخال) رفتیم تا شاخصهای نوروز را بررسی کنیم. این
شاخصها به صورت سنگ چین هایی روی خط الراس که در شرق روستا دیده می شود
و محل بر آمدن خورشید در آستانۀ نوروز است.
طبیعی است که
چون در روزهایی غیر از آستانۀ نوروز می رفتیم، بررسی درستی کارکرد
شاخصها به طور عملی ممکن نبود. بنا بر این، (زاویه های) ارتفاع وسمت
بالاترین شاخص (منتهی الیه سمت چپ) را از محل پنجرۀ مسجد اندازه گیری
کردیم. چون قطب نما دقیق نبود، به جای آن امتداد شرق را بر اساس راستای
قبله در مسجد که برای ترازوج از جنوب 26 درجه به غرب انحراف دارد مشخص
کردیم. به این ترتیب ارتفاع 18 درجه و سمت 16 درجه از شرق به سوی جنوب
اندازه گیری شد.
اگر فرمول به دست آمده برای رابطه بین ارتفاع و سمت و عرض جغرافیایی
(37.5 برای ترازوج) را به کار ببریم
(فرمول: تانژانت عرض جغرافیایی= سینوس سمت تقسیم بر تانژانت ارتفاع)
به ازای ارتفاع
18 درجه، اندازۀ سمت (به جای 16) برابر با 14.5 درجه حاصل می شود که با
توجه به دقت کم ابزارهای اندازه گیری تقریب قابل قبولی دارد و تایید
اولیه ای بر درستی کارکرد شاخص است.
در مراحل بعد کارهای زیر باید صورت بگیرد:
- در روز های آخر اسفند محل طلوع خورشید برای آزمودن درستی محل شاخصها
رصد شود.
- زاویه های ارتفاع و سمت شاخصها با ابزارهای دقیق نقشه برداری اندازه
گیری شود.
- تاریخچه، اطلاعات جغراقیایی و تبیین ریاضی و نجومی این پدیده در
بروشوری تدوین و توزیع شود.
- در روز خاصی مثلا 31 خرداد که جشنوارۀ ساعتهای آفتابی است، مراسمی
برای معرفی و اطلاع رسانی در روستای ترازوج برگزار شود.
- شاخصهای جدیدی برای تعیین محل طلوع خورشید در اول تیر و اول دی در
کنار شاخصهای فبلی افزوده شود.
ضمنا در حال حاضر شاخص چهارمی به شاخصهای قبلی افزوده شده که فاقد
اعتبار و تنها موجب سردرگمی است و باید برداشته شود.
جا دارد یادآوری کنیم که شاخص طبیعی دیگری برای فرارسیدن نوروز در
روستای ده بکر نزدیک مهاباد وجود دارد که برده بوره (به معنی سنگ بزرگ)
خوانده می شود. در آنجا وقتی سایه سنگ بزرگ مذکور هنگام غروب به
بیشترین مقدار برسد و بر شیار گودی در شرق روستا بیفتد سه روز به نوروز
مانده است. در روستای نداک اشکور (گیلان) هم سنگی به نام چاشت تله (به
معنی صخرۀ ظهر) هنگام ظهر حقیقی را نشان می دهد.
مطالعه و معرفی این پدیده های جالب (ابزارهای طبیعی زمان سنجی)، هم
کمکی به احیای یک میراث ارزنده از دانش بومی است و هم ارزش آموزشی قابل
توجهی دارد.
محمد باقری 7 خرداد 1390
|
